εμπειρισμός

εμπειρισμός
Φιλοσοφική θεωρία που δέχεται ότι πηγή κάθε γνώσης και κριτήριο της αλήθειας είναι η εμπειρία και τα άμεσα δεδομένα της, ενώ απορρίπτει την ιδέα ότι η γνώση μπορεί να καθοριστεί με αφετηρία την ανάλυση των λογικών κατηγοριών και μόνο. Έτσι, σύμφωνα με τον ε., τίποτα δεν υπάρχει στη νόηση που να μη διέρχεται πρώτα από τις αισθήσεις. Με βάση αυτή την αντίληψη του ε., λίγα είναι τα φιλοσοφικά συστήματα που δεν αναγνώρισαν, έστω και εν μέρει, τα εμπειριοκρατικά τους στοιχεία. Φιλόσοφοι τόσο αντίθετοι μεταξύ τους, όπως ο Γουίλιαμ Τζέιμς και ο Μπερξόν, διεκδίκησαν, ο καθένας από την πλευρά του, αυτό τον τίτλο. Είναι εύκολο να αποδειχτεί (όπως, για παράδειγμα, το έκανε ο Χέγκελ σχετικά με τον Καντ) ότι και ο πιο αδιάλλακτος ιδεαλιστής, που προσπαθεί να ανακαλύψει ορθολογικά σχήματα μέσα στην πραγματικότητα, συμπληρώνεται αναγκαστικά από έναν εμπειριοκράτη, αφού εξαρτάται από τον αισθητό κόσμο για τον καθορισμό της γνώσης του. Ωστόσο, αν ο ε. εξεταστεί ως ειδική θεωρία και όχι ως μία τάση ή ένα στοιχείο που χρησιμοποιούν με τον δικό τους τρόπο τα διάφορα φιλοσοφικά συστήματα, η ανάπτυξη και η συστηματοποίησή του ανήκει στην αγγλική σκέψη, η οποία χαρακτηρίζεται από την πρακτική αίσθηση ενός λαού προσηλωμένου στην ανάλυση του συγκεκριμένου. Έτσι, αναφέρεται ο ε. του Μπέρκλεϊ, που ασκεί κριτική στην καρτεσιανή θεωρία της ενύπαρξης και εισηγείται τη θέση σύμφωνα με την οποία τα πράγματα δεν υπάρχουν ανεξάρτητα από την αντίληψη που έχουμε γι’ αυτά. Με μια εντελώς διαφορετική προσέγγιση, ο Βάκων, ο Χομπς και, υπό μία έννοια, ο Λοκ επικεντρώνονται στο άμεσο, στο οποίο αναγνωρίζουν μια καθοριστική αξία, εξαιτίας της εξωτερικότητάς του και της ανεξαρτησίας του σε σχέση με το πνεύμα. Αργότερα, ο ε. εκφράστηκε κυρίως από τον λογικό θετικισμό που πήγασε από τον κύκλο της Βιέννης. Πέρα από τις εφαρμογές της στο επίπεδο των ανθρώπινων επιστημών (και ιδιαίτερα στην επιστήμη της γλώσσας), η τάση αυτή εκδηλώθηκε ως μια αντίθεση στη μεταφυσική και εκπροσωπήθηκε κυρίως από τους φιλοσόφους Άγιερ, Γουάιτχεντ και Βιτγκενστάιν. Σύμφωνα με αυτούς, η γλώσσα δεν έχει ερμηνευτική, αλλά μόνο υπαινικτική αξία. Καμιά ορθολογιστική διεργασία δεν έχει αξία, ενώ η εισαγωγή του προβλήματος του νοήματος είναι παραπλανητική. Ο Μπέρτραντ Ράσελ, που συμμετείχε σε αυτή την τάση, ανέφερε ότι ο σύγχρονος αναλυτικός ε. διαφέρει από τον ε. του Λοκ, του Μπέρκλεϊ και του Χιουμ, εξαιτίας της σύνδεσής του με τα μαθηματικά και τη λογική. Επομένως είναι σε θέση, σε σχέση με ορισμένα προβλήματα, να καταλήξει σε οριστικές απαντήσεις, που σχετίζονται μάλλον με την επιστήμη παρά με τη φιλοσοφία. Προμετωπίδα της α’ έκδοσης του «Δοκιμίου για την ανθρώπινη νόηση» του Λοκ.
* * *
ο
1. ενέργεια που στηρίζεται στην πρακτική γνώση
2. εμπειριαρχία, εμπειριοκρατία
3. εξάσκηση τής ιατρικής η οποία στηρίζεται μόνο στα δεδομένα τής πείρας.

Dictionary of Greek. 2013.

Игры ⚽ Нужно решить контрольную?

Look at other dictionaries:

  • εμπειρισμός — ο 1. το να είναι κανείς εμπειρικός (βλ. λ.) ή το να γίνεται κάτι με την πείρα μόνο, χωρίς επιστημοσύνη. 2. (φιλοσ.), η εμπειριαρχία (βλ. λ.) …   Νέο ερμηνευτικό λεξικό της νεοελληνικής γλώσσας (Новый толковании словарь современного греческого)

  • Empirismus — Der Empirismus (griechisch εμπειρισμός, von der Empirie, bzw. lateinisch empiricus ‚der Erfahrung folgend‘) ist eine erkenntnistheoretische Grundposition, der zufolge alle wahren Erkenntnisse aus der Sinneserfahrung, der Beobachtung oder dem …   Deutsch Wikipedia

  • Empirist — Der Empirismus (griechisch εμπειρισμός, von der Empirie, lateinisch experientia die Erfahrung) ist eine erkenntnistheoretische Richtung in der Philosophie und Psychologie, die alle Erkenntnisse aus Sinneserfahrungen ableitet. Der Empirismus steht …   Deutsch Wikipedia

  • Liste der Philosophen — …   Deutsch Wikipedia

  • Neupositivismus — Der Empirismus (griechisch εμπειρισμός, von der Empirie, lateinisch experientia die Erfahrung) ist eine erkenntnistheoretische Richtung in der Philosophie und Psychologie, die alle Erkenntnisse aus Sinneserfahrungen ableitet. Der Empirismus steht …   Deutsch Wikipedia

  • Zeittafel zur Philosophiegeschichte — Die nachstehende Zeittafel zur Philosophiegeschichte ist eine zeitlich geordnete Liste ausgewählter Philosophen. Sie ermöglicht eine Schnellorientierung zur Geschichte der Philosophie. Zur Einführung in philosophisches Denken ist die Zeittafel… …   Deutsch Wikipedia

  • ελευθέρια — Όρος που, υπό ευρεία έννοια, υποδηλώνει οποιαδήποτε συμπεριφορά εκδηλώνεται χωρίς την παρουσία εμποδίων, εξαναγκασμών ή εξωτερικών υπαγορεύσεων· δηλαδή, ελεύθερο είναι καθετί που ακολουθεί τη φύση του και συμμορφώνεται στους δικούς του νόμους.… …   Dictionary of Greek

  • ελευθερία — Όρος που, υπό ευρεία έννοια, υποδηλώνει οποιαδήποτε συμπεριφορά εκδηλώνεται χωρίς την παρουσία εμποδίων, εξαναγκασμών ή εξωτερικών υπαγορεύσεων· δηλαδή, ελεύθερο είναι καθετί που ακολουθεί τη φύση του και συμμορφώνεται στους δικούς του νόμους.… …   Dictionary of Greek

  • νεοθετικισμός — Ευρεία φιλοσοφική κίνηση, που άρχισε κατά την πρώτη μεταπολεμική περίοδο στην Αυστρία και στη Γερμανία και διαδόθηκε κατόπιν με ποικίλες κατευθύνσεις κυρίως στις αγγλόφωνες χώρες. Συνώνυμες έννοιες είναι ο λογικός εμπειρισμός, λογικός θετικισμός …   Dictionary of Greek

  • ριζοσπαστικός — ή, ό, Ν 1. αυτός που αναφέρεται ή ανήκει στον ριζοσπάστη ή στον ριζοσπαστισμό («ριζοσπαστικό κόμμα») 2. φρ. «ριζοσπαστικός εμπειρισμός» (φιλοσ.) θεωρία τής γνώσης και τού όντος, η οποία διατυπώθηκε από τον Αμερικανό πραγματιστή φιλόσοφο και… …   Dictionary of Greek

Share the article and excerpts

Direct link
… Do a right-click on the link above
and select “Copy Link”